In het Utrechtse Schalkwijk wordt de energietransitie op een heel concrete manier aangepakt. Inwoners met een kleine beurs kunnen dankzij een speciaal fonds hun energieslurpende witgoed kosteloos laten vervangen door nieuwe, duurzamere exemplaren. Goed voor het milieu en goed voor de portemonnee. Het fonds is opgezet met de komst van het zonnepark in Schalkwijk, door grondeigenaar Hans van Dijk en ontwikkelaar GroenLeven. Aan de Coöperatie Duurzaam Eiland (CDE) hebben ze, in de persoon van voorzitter Bert Smit, gevraagd dit te regelen. Op dit moment zijn 37 huishoudens voorzien van nieuw witgoed en wordt gewerkt aan de levering aan nog eens 17 huishoudens.
Op het land van Hans van Dijk heeft GroenLeven een zonnepark gerealiseerd van 17,5 megawatt. De 30.000 zonnepanelen leveren jaarlijks groene stroom voor zo’n 7.300 huishoudens. Van Dijk en GroenLeven hadden de wens met het zonnepark iets terug te doen voor de lokale bevolking, en zetten daarom samen het fonds op.
Het is een bewuste keuze geweest om het fonds te richten op mensen met een laag inkomen. Van Dijk: “Wanneer je omwonenden laat participeren, bijvoorbeeld door middel van lokaal eigenaarschap, kom je snel terecht bij de mensen die het toch al kunnen betalen. Met dit fonds willen we mensen die het écht nodig hebben helpen met verduurzamen. Mensen die niet over zonnepanelen of een elektrische auto kunnen nadenken, omdat ze hun eigen energierekening niet eens kunnen betalen.”
De uitvoerende taak voor het fonds werd overgeheveld naar de coöperatie. Van Dijk: “Ik heb onderzocht of ik het zelf kon organiseren, maar vond het toch belangrijk om geen dubbelrol te hebben als mede-ontwikkelaar van het zonnepark. Daarom ben ik erg blij dat Bert Smit het zo goed oppakt met de CDE. Hij krijgt van ons carte blanche en voert het met zijn club uitstekend uit.” Het geld mag zo snel mogelijk uitgegeven worden en is volledig in beheer van de coöperatie. Van Dijk: “Dat vertrouwen moet er zijn. We bekijken één keer per jaar hoe het ervoor staat. Ik vind het daarnaast ontzettend sympathiek dat GroenLeven hieraan meewerkt en vanaf het begin af aan het vertrouwen heeft gegeven om dit uit te voeren. Dit is voor een ontwikkelaar ook nieuw en ik kan het lef zeer waarderen.”
Met het fonds kunnen huishoudens met voor ongeveer €1.400 hun witgoed verduurzamen om hun CO2-uitstoot reduceren. Zo kan bijvoorbeeld een oude koelkast worden vervangen door een met een A-label. Het principe is het vervangen van witgoed, maar er wordt per situatie bekeken wat een huishouden nodig heeft. Er wordt veel tijd geïnvesteerd in keukentafelgesprekken waarin gekeken wordt welke maatregelen getroffen kunnen worden. Smit: “Ik kwam bij iemand thuis met een kozijn waar je dwars doorheen kon kijken. Dan houden we ons niet vast aan de witgoedregel, maar hebben we het kozijn vervangen. We kijken echt naar wat er nodig is. Bij een oude dame is haar gasfornuis vervangen voor een inductiekookplaat. Daar hebben we meteen nieuwe pannen bij geschonken.”
Smit komt vooral bij huishoudens van ouders met jonge kinderen of bij ouderen: “Dit project houdt mezelf ook met mijn oren en hoofd midden in de samenleving. Je komt bij mensen die met de jas aan binnen zitten. Deze mensen hebben de grootste klappen gekregen van de hoge energierekeningen en komen er niet meer uit. We plaatsten eerst een oproepje in een lokaal krantje, maar daar werd niet op gereageerd. Het is natuurlijk niet makkelijk om aan te geven dat je hulp kan gebruiken. Het is belangrijk om vertrouwen te winnen, veel mensen denken gewoonweg dat dit te mooi is om waar te zijn. Nu we bij de mensen thuis komen, rolt het balletje een stuk makkelijker. We worden bij de huisbezoeken nu ook doorverwezen naar de volgende buur die ook hulp kan gebruiken.”
Smit ziet daarnaast nog meer ontstaan. “De zoon of dochter helpt met het invullen van het formulier, het nieuws over het project wordt van mond-tot-mond doorgegeven in de buurt. Het is heel mooi om te zien hoe men er over generaties heen mee bezig is. Dit fonds geeft een signaal dat de energietransitie niet alleen een bijdrage levert voor mensen die met investeringen kunnen verduurzamen, maar dat het een positief effect kan hebben voor iedereen. De energietransitie is er ook voor mensen met een kleine beurs. Hierdoor zorgen we ervoor dat de inwoners weer een beetje naar elkaar toe kruipen in tijden van polarisatie.”
